کم خونی فقر آهن در زنان،  علائم، عوارض و روش های درمان آن

کم خونی  و فقر آهن یکی از شایع ترین و شناخته شده ترین بیماری ها در جمعیت زنان به شمار می رود. دلیل این موضوع را می توان به از دست دادن مقدار زیادی آهن در دوران بارداری، شیردهی و عادت ماهیانه نسبت داد. با توجه به عوارض جبران ناپذیر این بیماری، مقاله پیش رو به بررسی علائم و روش های مقابله با آن اختصاص داده شده است. مهم ترین سوالات پیش آمده برای زنان در زمینه بیماری فوق عبارتند از:   
•    کم خونی ناشی از فقر آهن چیست؟  
•    علائم بیماری کم خونی ناشی از فقر آهن چیست؟   
•    کم خونی ناشی از فقر آهن چه عوارضی دارد؟   
•    چگونه می توان کم خونی ناشی از فقر آهن را درمان کرد؟   

کم خونی فقر آهن چیست؟  

کم خونی نوعی بیماری و اختلال در زمینه خون است که تحت تاثیر کاهش تعداد گلبول های قرمز و هموگلوبین شکل می گیرد. نتیجه این فرآیند تداخل در تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن بین خون و سلول ها است. این اختلال تحت تاثیر عوامل مختلفی ایجاد می شود که کمبود و فقر آهن یکی از آنهاست. در صورت نبود آهن کافی در بدن، گلبول های قرمز کوچک شده و از لحاظ تعداد نیز کمتر می شوند. کاهش آهن بدن تحت شرایط مختلفی به وجود می آید. ممکن است دریافت یا جذب آن دچار اختلال شود که غالباً زمینه ساز آن بیماری های گوارشی از قبیل کاهش اسید معده، زخم معده، خونریزی معده، انگل و یا سیلیاک می شود. افزایش دفع نیز دلیل دیگری برای کاهش سطح آهن خون است که اغلب به دلیل از دست دادن خون ایجاد می شود. به همین دلیل زنان در ایام قاعدگی و یا دوران بارداری بیش از سایرین در معرض کم خونی فقر آهن هستند.     

علائم بیماری کم خونی فقر آهن چیست؟   

همانطور که در ابتدای مطلب اشاره شد، کم خونی انواع مختلفی داشته که موارد ناشی از فقر آهن، فقر ویتامین، ارثی و آپلاستیک از جمله این موارد هستند. هر یک از این موارد علائم مشترکی داشته و تفکیک دقیق و کامل آنها نیازمند اخذ آزمایش خون و تشخیص پزشک است. اما به طور کل شایع ترین علامت ابتلا به کم خونی فقر آهن عبارتند از:    
•    سردرد    
•    بدخلقی   
•    سرگیجه   
•    تنگی نفس   
•    ریزش مو
•    استرس و اضطراب   
•    افزایش ضربان قلب   
•    افزایش ضربان قلب    
•    سندروم پای بی قرار    
•    زخم شدن گوشه های لب   
•    رنگ پریده شدن پوست   
•    ضعف، خستگی و بی حالی    
•    مورمور شدن و بی حسی دست و پا   
•    ضعف عضلات در زمان انجام فعالیت    
•    قاشقی شدن سطح ناخن ها (سطح رویی)    
•    مقاومت کم بدن در برابر بیماری های ویروسی و ابتلای مکرر به آنها  

کم خونی ناشی از فقر آهن چه عوارضی دارد؟   

عوارض کم خونی ناشی از فقر آهن در سنین مختلف یکسان نیست. شناخت این اختلال و رفع آن در زنان باردار و کودکان اهمیت بیشتری دارد. زیرا بی توجهی به این اختلال در زنان باردار منجر به تولد نوزاد نارس می شود که از رشد کافی برخوردار نیستند. علاوه بر این کودکان متولد شده از ضریب هوشی کمتری برخوردار بوده و یادگیری دشوارتری دارند. به همین دلیل افت تحصیلی در این کودکان به نسبت دیگران کاملاً محسوس است. نوزادان متولد شده از مادران مبتلا نیز بی قراری های بیشتری داشته و بدون دلیل گریه می کنند. خوب است بدانید که تمایل کودک برای خوردن خاک می تواند دلیلی بر کمبود سطح آهن در بدن باشد.      

چگونه می توان کم خونی ناشی از فقر آهن را درمان کرد؟   

درمان بیماری کم خونی ناشی از فقر آهن در وهله اول با استفاده از مکمل های دارویی و زیر نظر پزشک متخصص انجام می شود. داروهای مورد استفاده ممکن  به شکل خوراکی یا تزریقی مورد استفاده قرار گیرد. البته تمامی داروها حاوی آهن نیست و گاهی برای مقابله با دفع آهن از بدن تجویز می شود. به عنوان مثال داروهای هورمونی یا درمان کننده دردهای گوارشی و همچنین داروهای کنترل کننده خونریزی دوران قاعدگی از جمله این موارد هستند. 
موفقیت فرآیند از بین بردن علائم بیماری، نیازمند ترکیب رژیم دارویی با رژیم تغذیه ای است. بسیاری از مواد غذایی سرشار از آهن بوده و بهتر است در رژیم غذایی روزانه گنجانده شوند. ناگفته نماند که آهن موجود در منابع گیاهی و حیوانی از لحاظ میزان جذب تفاوت هایی دارند. آهن هم (حیوانی) به دلیل جذب بیشتر، نقش موثرتری در راستای درمان کم خونی فقر آهن ایفا می کند. مهم ترین منابع حاوی آهن عبارتند از:   
•    گوشت قرمز (گوشت گوساله، گوشت گوسفند، بره و ...)
•    سبزیجات پهن برگ و تیره رنگ مثل اسفناج، جعفری و ...   
•    میوه های خشک شده مثل زردآلو، آلو و ..
•    گوشت مرغ   
•    تخم مرغ (زرده)    
•    دانه های روغنی
•    حبوبات   
•    ماهی   
•    جگر  
•    قلوه   

نکته!!!

برای جذب بیشتر آهن موجود در منابع غذایی گیاهی و حیوانی باید از نوشیدن قهوه و چای بدون فاصله خودداری شود؛ در غیر اینصورت میزان جذب تا پنجاه درصد دچار کاهش می شود.      

نکته!!!

استفاده از برخی مواد غذایی همراه با مواد حاوی آهن، میزان جذب این ماده را افزایش می دهد. این موضوع خصوصاً برای آهن غیرگیاهی (غیر هم) اهمیت پیدا می کند. میوه های حاوی ویتامین C، سیتریک اسید، اسکوبیک اسید، مالیک اسید در این زمینه اثرگذارند که مواردی از قبیل پرتقال، طالبی، هویج،لیموترش، لیمو شیرین، انبه، گلابی، خربزه و آلو وجود دارند.